เบาหวานเป็นโรคที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ เนื่องจากผู้สูงอายุจะมีการเสื่อมของตับอ่อนที่ทำหน้าที่ในการผลิตฮอร์โมนอินซูลิน ซึ่งใช้ในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด นอกจากนี้อายุที่มากขึ้นอาจทำให้เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน หรือทำให้ฮอร์โมนอินซูลินออกฤทธิ์ได้น้อยลง ความสำคัญของการรักษาโรคเบาหวาน คือ ถ้าควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้อาจเป็นต้นเหตุให้เกิดภาวะแทรกซ้อนเรื้อรังต่างๆ เช่น อาการชาที่ปลายเท้า ตามองเห็นไม่ชัด โรคไตวายเรื้อรัง โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดแดงปลายเท้าตีบ ซึ่งอาจเป็นสาเหตุของการเกิดแผลที่เท้า ส่งผลให้ผู้ป่วยเบาหวานส่วนหนึ่งต้องสูญเสียอวัยวะ
บางส่วน นอกจากนี้ ยังเป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรอีกด้วย ดังนั้นการรักษาเบาหวานจึงประกอบไปด้วย การควบคุมอาหารอย่างเหมาะสม การใช้ยาลดน้ำตาล และออกกำลังกาย
สำหรับการออกกำลังกายในผู้สูงอายุ มีข้อควรระวังมากกว่าในวัยอื่นๆ เนื่องจากเป็นวัยที่กล้ามเนื้ออ่อนแอกว่าวัยอื่น การทรงตัวที่อาจทำได้ไม่ดีเท่ากับวัยอื่น ที่สำคัญผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีโรคประจำตัวซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับการออกกำลังกาย เช่น โรคความดันโลหิต ที่อาจเพื่มสูงขึ้นเมื่อออกกำลังกาย จึงต้องควบคุมความดันให้อยู่ในระดับปกติก่อน นอกจากนี้ผู้สูงอายุควรออกกำลังกายด้วยท่าง่ายๆ เพื่อป้องกันอันตรายที่จะเกิดขึ้นอีกด้วย
ประโยชน์ของการออกกำลังกาย
ทำให้ร่างกายใช้กลูโคสได้ดีขึ้น มีปฏิกิริยาต่ออินซูลินดีขึ้น เป็นการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดส่งผลให้ลดขนาดอินซูลินที่จะใช้ หรือในบางรายที่ระดับน้ำตาลไม่สูงสามารถงดการให้อิซูลินได้
ลดปัจจัยเสี่ยงต่อโรคหัวใจ และหลอดเลือดแดงแข็ง เพราะช่วยลดการรวมตัวของเกล็ดเลือด
ลดความเสี่ยงการเป็นโรคเบาหวานในผู้ป่วยโรคอ้วน ความดันโลหิตสูง และผู้มีประวัติคนในครอบครัวเป็นเบาหวาน
คลายความเครียด และเพิ่มคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น
ข้อควรระวังและข้อควรปฎิบัติในการออกกำลังกาย
ปรึกษาแพทย์ และได้รับการตรวจร่างกายจากแพทย์อย่างละเอียด
ผู้ป่วยต้องมีป้ายแสดงตัวว่าเป็นเบาหวานติดตัวไว้เสมอ สำหรับการออกกำลังกายนอกบ้าน
ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำระหว่าง และหลังการออกกำลังกาย
งดการออกกำลังกายถ้าระดับน้ำตาลในเลือด มากกว่าหรือเท่ากับ 250 mg/dl ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่1 และไม่เกิน 300 mg/dL ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2
ถ้าระดับน้ำตาลต่ำกว่า 90 mg/dl ให้รับประทานอาหารพวกคาร์โบไฮเดรต ก่อนออกกำลังกายครึ่งชั่วโมง
งดการออกกำลังกายในช่วงที่อินซูลินออกฤทธิ์สูงสุด โดยปรึกษาทีมผู้รักษา
หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่ใช้กล้ามเนื้อบริเวณที่ฉีดอินซูลินอย่างน้อง 1 ชั่วโมง เนื่องจากอิซูลินจะถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือดเร็วเกินไป
ตรวจน้ำตาลก่อน และหลังออกกำลังกาย
ตรวจดูว่ามีบาดแผลที่เท้า หรือการอักเสบอื่นๆ หรือไม่
เลือกรองเท้าให้เหมาะสม และใส่ถุงเท้าทุกครั้ง
ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้เกิดผลร่วมกับการปรับขนาดยาอินซูลิน และอาหารอย่างน้อย 3 ครั้งต่อสัปดาห์
ควรออกกำลังกายในเวลาเดียวกันในแต่ละวัน เพื่อป้องกันระดับน้ำตาลขึ้นๆ ลงๆ
หลีกเลี่ยงท่าออกกำลังกายที่มีการเกร็งหรือเบ่งมากเกินไป ในบางรายอาจทำให้ความดันโลหิตสูงได้โดยเฉพาะท่าที่ต้องกลั้นหายใจ
ขั้นตอนในการออกกำลังกาย
1. มีการ Warm up Cool down อย่างละ 5 นาที โดยออกกำลังกายวันละ 20 - 40 นาที
- Warm up อบอุ่นร่างกาย : ออกกำลังกายเป็นจังหวะช้าๆเพื่อช่วยป้องกันการบาดเจ็บของเอ็นและกล้ามเนื้อ
- Cool down ต้องมีการผ่อนคลาย : หากหยุดออกกำลังกายทันทีเลือดจะไหลกลับมาสู่หัวใจอย่างรวดเร็ว ทำให้หัวใจสูบฉีดเลือดมากเกินไป
- ออกกำลังกายอย่างต่ำ 30 นาที เพื่อร่างกายจะได้นำน้ำตาลเข้าสู่เซลล์
2. เริ่มต้นออกกำลังกายแบบเบาๆก่อน และค่อยๆ เพิ่มขึ้นเมื่อแข็งแรง
3. รู้หลักกายออกกำลังกายที่ถูกวิธี
วิธีการออกกำลังกาย
การเดิน: เป็นการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ มีข้อปฏิบัติคือต้องเดินเร็วให้เกิดการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้น ถ้าเดินเร็วมากไม่ได้ต้องเพิ่มเวลาในการเดิน และในขณะที่เดินมีการแกว่งแขนร่วมด้วย เดินในที่อากาศถ่ายเท โดยแนะนำเดินในช่วงเวลาเช้า มีเพื่อนหรือกลุ่มในการเดิน
การวิ่งช้าๆ: เหมาะสำหรับผู้สูงอายุที่สุขภาพยังแข็งแรงดีอยู่
การรำมวยจีน: เป็นการเคลื่อนไหวช้าๆ ใช้เวลา และสมาธิในการทำ แต่ควรมีครูฝึกที่ดี มีกลุ่มที่เหมาะสม และต้องเวลาปฏิบัติอย่างจริงจัง
โยคะ: เป็นการออกกำลังกายร่วมกับการฝึกการหายใจให้เข้าจังหวะ
การออกกำลังกายมีผลดีต่อการรักษาเบาหวานใช้เป็น 1 ใน 3ส่วนของการบำบัดรักษา โดยช่วยกระตุ้นอินซูลินให้ทำงานดีขึ้น และได้ผลดีกับผู้ป่วยเบาหวานที่จำเป็นต้องฉีดอินซูลิน ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดภาวะแทรกซ้อนเรื้อรังทั้งหลอดเลือดขนาดเล็ก และขนาดใหญ่ เน้นการออกกำลังกายเป็นจังหวะ และสม่ำเสมอวันละ 30 นาที
ข้อควรระวังที่สำคัญ คือ การบาดเจ็บที่เท้าและภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำที่อาจเกิดขึ้นได้ นอกจากนั้น ต้องเลือกกิจกรรมที่เหมาะสมมีการประเมินทั้งร่างกาย ที่อยู่ สภาพจิตใจ และความสามารถในการช่วยเหลือตัวเองด้วย
ออกกำลังกายในผู้สูงอายุที่มีโรคเบาหวาน อ่านบทความเพิ่มเติมคลิ๊กที่นี่ https://doctorathome.com/